શતરંગ / ચાવડા વંશ

- ઇતિહાસગાથા

ગુજરાતને ભારતના ઈતિહાસના સુવર્ણયુગ સમા ગુપ્ત રાજવંશમાંથી અલગ ઓળખ અપાવનાર મૈત્રક વંશના રાજવીઓ હતા. ગુજરાતના સૌપ્રથમ સ્વતંત્ર રાજવીઓ એવા મૈત્રકોના અકાળે અંત થયેલા શાસન બાદ લગભગ દોઢસો વર્ષ જેવો સમયગાળો ગુજરાતમાં અનિશ્ચિતતાનો રહ્યો, જ્યાં કોઈ એક શાસક સમગ્ર રાજ્યમાં શાસન કરતો હોય એવું ન્હોતું. મૈત્રક વંશના અંત સમયે જ દક્ષિણ ગુજરાતના વિસ્તારમાં રાષ્ટ્રકૂટ વંશની સત્તા સ્થપાઈ. તેની મહાનતાના દર્શન થોડા સમય માટે ગુજરાતને પણ થયા, પણ એ બહુ લાંબુ ન ચાલ્યું. ટૂંકાગાળામાં પણ તેનું શાસન મુનશીની નવલકથાઓમાં પ્રસિદ્ધ થયેલ ‘લાટ’થી શરુ કરીને મધ્ય ગુજરાત અને ત્યાંથી છેક ઉત્તર ગુજરાતનાં અંતિમ વિસ્તાર સુધી ફેલાયું. હાલનું ખેડા તેની રાજધાની બન્યું.