Last Update :
27 Apr 2025
Pakistan Flood News : પહલગામ હુમલા બાદ તણાવપૂર્ણ સ્થિતિ વચ્ચે પાકિસ્તાની મીડિયાએ ભારત સામે ગંભીર આરોપ લગાવ્યો છે. પાકિસ્તાનના ડોન ન્યૂઝ અનુસાર પાકિસ્તાનના મુઝફ્ફરાબાદ જિલ્લાની આસપાસ પાણીનું સ્તર ઝડપથી વધી રહ્યું છે અને પૂર જેવી સ્થિતિ સર્જાઈ છે.
GSTVની એપ્લિકેશન ડાઉનલોડ કરો
વૉટર ઇમરજન્સી જાહેર કરવી પડી
જેના કારણે સમગ્ર વિસ્તારમાં વૉટર ઈમરજન્સી જાહેર કરવામાં આવી છે. પાકિસ્તાની મીડિયાએ આ સ્થિતિ માટે પણ ભારતને જવાબદાર ઠેરવ્યું છે. દુનિયા ન્યૂઝના અહેવાલ મુજબ, ભારતે પાકિસ્તાનને જાણ કર્યા વિના ઝેલમ નદીનું પાણી છોડી દીધું હોવાનો દાવો કરાયો છે, જેના કારણે પૂરની આ ગંભીર પરિસ્થિતિ ઊભી થઈ છે.
ક્યાંથી આવ્યું પાણી?
અહેવાલ અનુસાર સ્થાનિક વહીવટીતંત્રે હટિયાન બાલામાં વૉટર ઈમરજન્સી જાહેર કરી છે અને લોકોને એલર્ટ કર્યા છે. મસ્જિદોમાં જાહેરાતો દ્વારા સ્થાનિક લોકોને પણ ચેતવણી આપવામાં આવી છે. આ સમાચાર બહાર આવ્યા બાદ નદી કિનારે રહેતા લોકોમાં ગભરાટ ફેલાઈ ગયો છે. અહેવાલો અનુસાર, આ પાણી ભારતના અનંતનાગથી થઈને પાકિસ્તાનના ચકોઠી વિસ્તારમાંથી વહી રહ્યું છે.
ભારતે સિંધુ જળ સંધિ અટકાવી
આ પહેલા ભારતે પહલગામ હુમલા અંગે કડક કાર્યવાહી કરીને પાકિસ્તાન વિરુદ્ધ અનેક પગલાં લીધા હતા. ભારતે સિંધુ જળ સંધિને તાત્કાલિક અસરથી સ્થગિત કરવાની જાહેરાત કરી છે અને કેન્દ્ર સરકાર હાલમાં સિંધુ જળ સંધિ હેઠળ પાકિસ્તાન જે ત્રણ નદીઓનો ઉપયોગ કરી રહ્યું હતું તેના પાણીનો શ્રેષ્ઠ ઉપયોગ કરવાના માર્ગો પર યોજના બનાવી રહી છે.
પાકિસ્તાને કહ્યું હતું કે તે યુદ્ધનું કૃત્ય હતું
દરમિયાન, પાકિસ્તાને ગુરુવારે સિંધુ જળ સંધિને સ્થગિત કરવાના ભારતના નિર્ણયને નકારી કાઢ્યો હતો અને કહ્યું હતું કે સંધિ હેઠળ પાકિસ્તાનને પાણીનો પ્રવાહ રોકવાના કોઈપણ પગલાને "યુદ્ધનું કૃત્ય" તરીકે જોવામાં આવશે. નવ વર્ષની વાટાઘાટો પછી સપ્ટેમ્બર 1960 માં બંને દેશોએ આ સંધિ પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા, જેનો એકમાત્ર ઉદ્દેશ્ય સરહદપાર નદીઓ સંબંધિત મુદ્દાઓનું સંચાલન કરવાનો હતો.
https://twitter.com/gharkekalesh/status/1916147519790129431
પાકિસ્તાન પર મોટી અસર
નિષ્ણાતોના મતે, ભારત દ્વારા સિંધુ જળ સંધિને સસ્પેન્ડ કરવાથી પાકિસ્તાનના કૃષિ અર્થતંત્ર પર ગંભીર અસર થવાની સંભાવના છે, જેનાથી મહત્ત્વપૂર્ણ પાણીના ડેટા શેરિંગમાં વિક્ષેપ પડશે અને મુખ્ય પાકની ઋતુઓ દરમિયાન પ્રવાહમાં ઘટાડો થશે. વિશ્વ બેંક દ્વારા મધ્યસ્થી કરાયેલી આ સંધિમાં પૂર્વીય નદીઓ - સતલજ, બિયાસ અને રાવી - ભારતને અને પશ્ચિમી નદીઓ - સિંધુ, ઝેલમ અને ચિનાબ - પાકિસ્તાનને ફાળવવામાં આવી છે. લગભગ 135 MAF સરેરાશ વાર્ષિક પ્રવાહ મોટાભાગે પાકિસ્તાનને ફાળવવામાં આવ્યો હતો.
સિંધુ જળ સંધિ શું છે?
1960 માં, વિશ્વ બેંકની મધ્યસ્થી હેઠળ ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે પાણીનું વિતરણ કરવામાં આવ્યું હતું. આ સંધિ હેઠળ, ભારતને રાવી, બિયાસ અને સતલજ નદીઓ પર સંપૂર્ણ નિયંત્રણ આપવામાં આવ્યું હતું. જ્યારે પાકિસ્તાનને જમ્મુ અને કાશ્મીરમાંથી વહેતી સિંધુ, ઝેલમ અને ચિનાબ નદીઓ પર અધિકાર આપવામાં આવ્યો હતો. પ્રશ્ન એ ઊભો થઈ રહ્યો છે કે પાણી વહેંચણી કરાર સ્થગિત થવાથી પાકિસ્તાન પર શું અસર પડશે?
1. સિંધુ જળ કમિશનરોની બેઠકો બંધ
હવે, બંને દેશોના જળ કમિશનરોની વાર્ષિક બેઠકો નહીં થાય, જેનાથી સંવાદ અને વિવાદના નિરાકરણના માર્ગો બંધ થઈ જશે. હકીકતમાં, સંધિ હેઠળ, બંને દેશોના બે કમિશનરો માટે વર્ષમાં એકવાર વારાફરતી મળવાની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી હતી. હવે ભારતે સંધિ રદ કર્યા પછી, આવી કોઈ બેઠક થશે નહીં.
2. પાણી સંબંધિત ડેટા ઉપલબ્ધ રહેશે નહીં
ભારત હવે પાકિસ્તાનને નદીના પ્રવાહ, પૂરની ચેતવણી અને હિમનદીઓના પીગળવા અંગે માહિતી આપશે નહીં. આનાથી પાકિસ્તાનમાં પૂર કે દુષ્કાળની શક્યતા વધી શકે છે.
આ સંધિ હેઠળ, ભારત પાકિસ્તાનને સમયસર હાઇડ્રોલોજિકલ ડેટા મોકલી રહ્યું હતું. આમાં, પૂરની ચેતવણી જારી કરવામાં આવી હતી. નદીના પ્રવાહની વહેંચણી અને ગ્લેશિયર પીગળવાની પેટર્ન અંગે ચેતવણીઓ આપવામાં આવી હતી. સિંધુ નદી અને તેની ઉપનદીઓના પાણીના સ્તર વિશે માહિતીના અભાવે પાકિસ્તાન હવે સંભવિત દુષ્કાળ અથવા પૂરના જોખમનો સામનો કરી રહ્યું છે.
3 . પ્રોજેક્ટ્સ વિશેની માહિતી ઉપલબ્ધ રહેશે નહીં
ભારત હવે પાકિસ્તાનની સલાહ લીધા વિના પશ્ચિમી નદીઓ પર તેના જળવિદ્યુત પ્રોજેક્ટ્સ આગળ ધપાવી શકશે. આનો અર્થ એ થયો કે બંને દેશો વચ્ચે માહિતીનો પ્રવાહ બંધ થઈ જશે. આ સંધિએ પાકિસ્તાનને પશ્ચિમી નદીઓ પર ભારતીય જળવિદ્યુત પ્રોજેક્ટ્સ ડિઝાઇન કરવાનો અધિકાર આપ્યો.
4. પાકિસ્તાની કમિશનરને જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં પ્રવેશવાની મંજૂરી નથી
પાકિસ્તાનના સિંધુ જળ કમિશનર હવે ભારતીય વિસ્તારોનું નિરીક્ષણ કરી શકશે નહીં, જેના કારણે તેમને ભારતીય પ્રોજેક્ટ્સ વિશે માહિતી મળશે નહીં. અગાઉ, પાકિસ્તાનના કમિશનર પશ્ચિમી નદીઓ અને ભારતીય જળવિદ્યુત પ્રોજેક્ટ્સની સ્થિતિ અથવા અહેવાલ મેળવવા માટે જમ્મુ અને કાશ્મીરની મુલાકાત લેતા હતા.
5. વાર્ષિક અહેવાલનું પ્રકાશન ન કરવું
હવે કાયમી સિંધુ આયોગ એવો કોઈ અહેવાલ પ્રકાશિત કરશે નહીં, જેનાથી પાકિસ્તાનની સિંચાઈ અને કૃષિ યોજનાઓ પર અસર પડે. સિંધુ જળ સંધિ અનુસાર, કાયમી સિંધુ આયોગ (PIC) એ સિંધુ પ્રણાલીની વહેંચણીનું સંચાલન કરવા માટે દ્વિપક્ષીય સંસ્થા છે. તેણે નદીઓના સહિયારા ઉપયોગ પર વાર્ષિક અહેવાલો પ્રકાશિત કરવાના હોય છે. પરંતુ ભારત દ્વારા કરાર સસ્પેન્ડ કરવામાં આવ્યો હોવાથી, વાર્ષિક અહેવાલ પ્રકાશિત કરવામાં આવશે નહીં, જે પાકિસ્તાનની સિંચાઈ અને કૃષિ પ્રણાલીઓ માટે જોખમ ઊભું કરશે.
પાકિસ્તાન પર તેની શું અસર પડશે?
પાકિસ્તાન પહેલેથી જ નાણાકીય અને રાજકીય ઉથલપાથલનો સામનો કરી રહ્યું છે. આ નિર્ણયની તેના પર દૂરગામી અસરો થવાની છે. પાકિસ્તાન ખેતી માટે સિંધુ નદી પર ખૂબ નિર્ભર છે, જે તેના અર્થતંત્રની કરોડરજ્જુ છે. પાકિસ્તાનની 90 % સિંચાઈ વ્યવસ્થા સિંધુ નદી પર આધારિત છે. પાણી પુરવઠામાં કોઈપણ વિક્ષેપ તેના કૃષિ ઉત્પાદન અને ખાદ્ય સુરક્ષાને જોખમમાં મૂકી શકે છે.
પશ્ચિમી નદીઓમાંથી પાણી પુરવઠામાં કોઈપણ વિક્ષેપ અથવા ભવિષ્યમાં વિક્ષેપ પાકિસ્તાનમાં પાણીની અછત વધારી શકે છે. પાકની ઉપજ ઘટાડી શકે છે અને ઘરેલું અશાંતિને પ્રોત્સાહન આપી શકે છે. ખાસ કરીને પંજાબ અને સિંધ જેવા પ્રાંતોમાં પરિસ્થિતિ વધુ વણસી શકે છે, જે પહેલાથી જ પાણીની અછતનો સામનો કરી રહ્યા છે.
કૃષિ ઉત્પાદન ઉપરાંત, વીજ પુરવઠાને પણ ગંભીર અસર થશે. પાણીની અછતને કારણે પાકિસ્તાન પહેલાથી જ વાર્ષિક લગભગ 19 મિલિયન ટન કોલસાની આયાત કરે છે, પરંતુ વધુ કોલસાની આયાતનો નાણાકીય બોજ વધુ વધી શકે છે. આજે, પાકિસ્તાનના GDPના 60 ટકાથી વધુ ભાગ દેવામાં ડૂબેલો છે.
