Last Update :
12 Jun 2025
ભારતના લોકો ડેસ્ટિનેશન વેડિંગ માટે વિદેશ જાય છે, વિદેશમાં લગ્ન કરવાનો ટ્રેન્ડ પણ વધ્યો છે. ઘણી વખત વિદેશમાં રહેતા ભારતીયો ત્યાં લગ્ન કરે છે. પરંતુ જ્યારે તમે લગ્ન પછી ભારત પાછા ફરો છો, ત્યારે શું કાયદાની નજરમાં લગ્ન કાયદેસર માનવામાં આવે છે, શું તેને ભારતમાં કાયદેસર રીતે માન્યતા આપવામાં આવે છે? ચાલો જાણીએ.
GSTVની એપ્લિકેશન ડાઉનલોડ કરો
બે મહત્ત્વપૂર્ણ કાયદા
જો તમે વિદેશ જાઓ છો અને લગ્ન કરો છો, તો ભારત પાછા ફર્યા પછી, તમારા લગ્ન અહીં સીધા માન્ય થતા નથી. ભારતમાં લગ્નની માન્યતા તેના પર આધાર રાખે છે કે તે કેવી રીતે અને કયા કાયદા હેઠળ સંપન્ન થયું હતું. જો લગ્ન વિદેશમાં થયા હોય, તો તેને કાયદેસર બનાવવાની બે રીતો છે, કાં તો લગ્ન ત્યાં ફોરેન મેરેજ એક્ટ 1969 (FMA) હેઠળ કરવા જોઈએ અથવા ભારત પાછા ફર્યા પછી તેને સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટ 1954 (SMA) હેઠળ રજીસ્ટર કરાવવું જોઈએ.
આનો અર્થ એ છે કે જો કોઈ ભારતીય નાગરિક વિદેશમાં લગ્ન કરી રહ્યો હોય, પછી ભલે તે ડેસ્ટિનેશન વેડિંગ હોય, NRI સાથે લગ્ન હોય કે વિદેશી નાગરિક સાથે, તો લગ્નને કાયદેસર બનાવવા માટે, તેને FMA અથવા SMA હેઠળ અંતિમ સ્વરૂપ આપવું જરૂરી છે. ભલે તમે પરંપરાગત રિવાજોને અનુસરીને વિદેશમાં લગ્ન કર્યા હોય, પણ ભારતની નજરમાં તે ફક્ત એક ધાર્મિક વિધિ છે, સિવાય કે તે ઔપચારિક રીતે માન્ય કાયદા હેઠળ કરવામાં આવે.
વિદેશી લગ્ન અધિનિયમની કલમ 15 સ્પષ્ટપણે જણાવે છે કે જો લગ્ન વિદેશમાં થયા હોય અને એક અથવા બંને પક્ષ ભારતીય નાગરિક હોય, તો તે લગ્ન ભારતમાં માન્ય રહેશે. પરંતુ શરત એ છે કે તે FMA ની પ્રક્રિયાઓ અનુસાર કરવામાં આવે. લગ્નની નોંધણી અને લગ્ન અધિકારી પાસેથી પ્રમાણપત્ર મેળવવું પણ જરૂરી છે.
FMA વિના લગ્નનું શું?
હવે ધારો કે તમે સંપૂર્ણ હિન્દુ વિધિઓ અનુસાર વિદેશમાં લગ્ન કર્યા છે, પરંતુ તે FMA હેઠળ કરવામાં આવ્યું નથી. તો ભારતમાં આવા લગ્નને માન્ય બનાવવા માટે, તમારે કાં તો હિન્દુ વિધિઓ અનુસાર ભારતમાં ફરીથી લગ્ન કરવા પડશે અથવા SMA હેઠળ નોંધણી કરાવવી પડશે. હિન્દુ લગ્ન અધિનિયમ ફક્ત ત્યારે જ લાગુ પડે છે જ્યારે લગ્ન ભારતની સરહદોની અંદર થયા હોય.
3 સાક્ષીઓ અને સૂચના
FMA હેઠળ લગ્નની નોંધણી કરવાની પ્રક્રિયા સરળ છે. તેમાં ફોર્મ ભરવા, ફી ચૂકવવા અને ત્રણ સાક્ષીઓની હાજરીમાં લગ્ન કરાવવાનો સમાવેશ થાય છે. જો લગ્ન FMA હેઠળ કરવાના હોય, તો યુગલે વિદેશી દેશમાં લગ્ન અધિકારી સમક્ષ હાજર થવું પડશે, જે કોન્સ્યુલર અધિકારી છે, અને ત્રણ સાક્ષીઓ સાથે. તેમણે લગ્નની નોટિસ, ફી અને તેમની ઉંમર, રાષ્ટ્રીયતા અને અન્ય સંબંધિત માહિતી દર્શાવતું ઘોષણાપત્ર સબમિટ કરવું પડશે.
આ નોટિસ પછી ભારતમાં અને લગ્ન થયેલા દેશમાં પ્રકાશિત થાય છે. જો 30 દિવસની અંદર કોઈ વાંધો ઉઠાવવામાં ન આવે, તો લગ્ન અધિકારીની હાજરીમાં ત્રણ સાક્ષીઓની હાજરીમાં લગ્ન કરી શકાય છે.
FMA એ શરત રાખે છે કે નોટિસ સબમિટ કરવા માટે બંને ભાગીદારો લગ્નના ઓછામાં ઓછા 30 દિવસ પહેલા દેશમાં શારીરિક રીતે હાજર હોવા જોઈએ, તેથી આ વિકલ્પ ભારતીય નાગરિકો માટે વ્યવહારુ નથી જેઓ ફક્ત ડેસ્ટિનેશન વેડિંગ કરવા માંગે છે.
છૂટાછેડા અને ભરણપોષણ વિશે શું?
વિદેશમાં નોંધાયેલા લગ્ન અને એક અથવા બંને ભાગીદારો ભારતીય નાગરિક હોય તો ભારતમાં માન્ય ગણવામાં આવે છે, તેથી જો આવા દંપતી ભારતીય કોર્ટમાં છૂટાછેડાની અરજી દાખલ કરે છે, તો ભારતીય ભરણપોષણ સંબંધિત કાયદાઓ પણ તેમના પર લાગુ થશે.
જો પતિ-પત્ની બંને ભારતમાં રહેતા હોય, તો આ કાયદાઓ સંપૂર્ણપણે લાગુ પડે છે. પરંતુ જો બંને ભારતની બહાર રહેતા હોય, તો ભારતમાં છૂટાછેડાની અરજી દાખલ કરી શકાતી નથી અને ભરણપોષણના કાયદા લાગુ પડશે નહીં. જો કે, જો આમાંથી કોઈ એક વ્યક્તિ ભારતમાં રહેતી હોય, તો કેસની પરિસ્થિતિ અનુસાર, છૂટાછેડાની અરજી ભારતમાં દાખલ કરી શકાય છે અને પછી ભારતીય ભરણપોષણના કાયદા પણ લાગુ થઈ શકે છે.
