Last Update :
02 Jul 2025
જ્યારે બ્રહ્માંડમાં ઉથલપાથલ હોય છે, ત્યારે ભગવાન શિવ વિનાશ અને સૃષ્ટિનું સંચાલન કરે છે. તેમના કપાળ પરનો ચંદ્ર ફક્ત એક રત્ન નથી, પરંતુ તે બ્રહ્માંડના સંતુલનનું પ્રતીક છે.
GSTVની એપ્લિકેશન ડાઉનલોડ કરો
ચંદ્ર સમયનું પ્રતીક છે અને તે શિવના કપાળ પર છે. તે દર્શાવે છે કે તે સમયની બહાર છે અને તેને પોતાના નિયંત્રણમાં રાખે છે. ચંદ્ર બ્રહ્માંડ સંતુલનનું પ્રતીક છે, જ્યારે બ્રહ્માંડમાં શક્તિઓ અસંતુલિત હોય છે, ત્યારે ભગવાન શિવ સંતુલન બનાવે છે. તે વિનાશ અને સર્જન બંને કરે છે.
સમુદ્ર મંથન અને ચંદ્રનો સંબંધ
પુરાણોમાં સમુદ્ર મંથનની એક વાર્તા છે. તે ભગવાન શિવ અને ચંદ્ર વચ્ચેના ઊંડા જોડાણ વિશે જણાવે છે. દેવતાઓ અને દાનવોએ સાથે મળીને અમૃત કાઢવા માટે સમુદ્ર મંથન કર્યું. આ દરમિયાન, કાલકુટ નામનું ઝેર નીકળ્યું, જે સમગ્ર બ્રહ્માંડનો નાશ કરી શકે છે. ભગવાન શિવે તે ઝેર પીધું અને તેને પોતાના ગળામાં રાખ્યું, જેના કારણે તેનું નામ નીલકંઠ રાખવામાં આવ્યું. ઝેરની ગરમીને ઠંડક આપવા માટે દેવતાઓએ ચંદ્રને તેમના કપાળ પર મૂક્યો. ચંદ્રની શીતળતાને કારણે, શિવનું શરીર શાંત થઈ ગયું અને સૃષ્ટિનો ઉદ્ધાર થયો. જ્યારે દક્ષ પ્રજાપતિના શાપને કારણે ચંદ્ર નબળો પડવા લાગ્યો, ત્યારે તેમણે શિવનો આશ્રય લીધો. શિવે તેને પોતાના માથા પર પહેર્યો અને તેને આશીર્વાદ આપ્યા કે તે ઘટતો-વધતો રહેશે. આ રીતે, ચંદ્રનો વધારો અને ઘટાડો શિવની કૃપાનું પ્રતીક બની ગયો.
જ્યોતિષ અને આધ્યાત્મિકતામાં ચંદ્ર
ચંદ્રને ધારણ કરીને, શિવે મન અને લાગણીઓ પર નિયંત્રણનો સંદેશ આપ્યો છે. ચંદ્ર પણ શીતળતા અને સંતુલનનું પ્રતીક છે. શિવના માથા પરનો ચંદ્ર દર્શાવે છે કે વિનાશક પણ સંતુલન જાળવી શકે છે. ચંદ્ર સમય અને અનંતતાનું પ્રતીક પણ છે. શિવ તેને ધારણ કરે છે તે દર્શાવે છે કે તે સમયની બહાર છે. ચંદ્ર અમૃત અને સોમરસનું પણ પ્રતીક છે. શિવ વિનાશક છે પરંતુ અમૃતસ્વરૂપ છે. વિજ્ઞાન અનુસાર, ચંદ્રની પૃથ્વી પર ઘણી અસરો છે. તે સમુદ્રમાં ભરતી લાવે છે અને પૃથ્વીની ધરીને સ્થિર રાખવામાં મદદ કરે છે. ચંદ્ર માનવ મન અને લાગણીઓને પણ અસર કરે છે. શિવનો ચંદ્ર આપણને મનને શાંત અને સંતુલિત રાખવાનો સંદેશ આપે છે.
દક્ષ પ્રજાપતિ અને ચંદ્રનો સંબંધ
પુરાણોમાં બીજી એક વાર્તા છે. આ મુજબ, ચંદ્રદેવ પોતાની 27 પત્નીઓમાંથી ફક્ત રોહિણીને પ્રેમ કરતા હતા. આનાથી દક્ષ પ્રજાપતિ ગુસ્સે થયા અને તેમણે ચંદ્રને ક્ષય થવાનો શ્રાપ આપ્યો. જ્યારે ચંદ્ર ધીમે ધીમે નબળો પડવા લાગ્યો, ત્યારે તેમણે ભગવાન શિવની મદદ માંગી. ભગવાન શિવે તેમને તેમના કપાળ પર સ્થાન આપ્યું અને તેમને આશીર્વાદ આપ્યા કે તેઓ કૃષ્ણ પક્ષમાં ક્ષય પામે અને શુક્લ પક્ષમાં ફરીથી ઉદય પામે. આ રીતે, ચંદ્રનું વધવું અને અસ્ત થવું શિવની કૃપાનું પ્રતીક બન્યું, તેથી તેમને સોમનાથ તરીકે પૂજવામાં આવે છે.
અર્ધ ચંદ્રનો આધ્યાત્મિક અર્થ
જ્યોતિષ અને આધ્યાત્મિકતામાં, ચંદ્રને મનનો સ્વામી માનવામાં આવે છે. મન ખૂબ જ ચંચળ છે અને વિચારોમાં અસ્થિરતા છે, જેને નિયંત્રિત કરવું મુશ્કેલ છે. ભગવાન શિવ હંમેશા શાંત અને સંયમિત રહે છે. ચંદ્રને તેમના કપાળ પર મૂકીને, તેમણે બતાવ્યું છે કે તેમણે તેમના મન અને લાગણીઓને સંપૂર્ણપણે નિયંત્રિત કરી છે. તે આપણને શીખવે છે કે જો આપણે આપણા મનને આત્મનિયંત્રણ અને ધ્યાનથી સ્થિર કરીએ, તો આપણે પણ જીવનની મુશ્કેલીઓથી પરેશાન થયા વિના શિવ જેવા બની શકીએ છીએ. ભગવાન શિવને રુદ્ર કહેવામાં આવે છે, જે વિનાશનો દેવ છે. જ્યારે તેમનું ત્રીજું નેત્ર ખુલે છે, ત્યારે પ્રલય થાય છે, પરંતુ તેમના કપાળ પરનો ચંદ્ર દર્શાવે છે કે વિનાશક પણ સંતુલન જાળવી શકે છે. જીવનમાં સંતુલનની જરૂર છે - ક્રોધ અને ધીરજ, ક્રોધ અને દયા.
ચંદ્ર સમયનું પ્રતીક છે
ચંદ્રને સમયનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે કારણ કે તેના તબક્કાઓ બદલાતા રહે છે. શિવ તેને ધારણ કરે છે તે દર્શાવે છે કે તે સમયથી આગળ છે અને તેને નિયંત્રિત કરી શકે છે. શિવને મહાકાલ કહેવામાં આવે છે, જેનો અર્થ થાય છે જે સમયની બહાર છે, જે આપણને સમજવામાં મદદ કરે છે કે જેણે જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું છે, તેના માટે સમયનું કોઈ બંધન નથી.
ચંદ્ર અને સોમરસ વચ્ચેનો સંબંધ
ચંદ્રને અમૃત અને સોમરસનું પ્રતીક પણ માનવામાં આવે છે. તે ભગવાન શિવ સાથે પણ સંકળાયેલું છે કારણ કે વિનાશના દેવ હોવા છતાં, તે અમૃત જેવા છે. શિવ નાશ કરે છે, પણ પુનર્જન્મ પણ કરે છે. તેમનો ચંદ્ર આપણને શીખવે છે કે વિનાશ પછી પણ પુનર્જન્મ શક્ય છે, અને જીવનનું ચક્ર કાયમ ચાલુ રહે છે.
નોંધ:- આ લેખમાં આપવામાં આવેલી તમામ માહિતી વિવિધ સ્રોતો જેવા કે - પંચાંગો/ ઉપદેશો/ ધાર્મિક માન્યતાઓ/જ્યોતિષીઓ/ શાસ્ત્રોમાંથી સંકલિત કરવામાં આવી છે અને તમને પ્રસારિત કરવામાં આવી છે. અમારો હેતુ માત્ર માહિતી પૂરી પાડવાનો છે. GSTV આની પુષ્ટિ નથી કરતું. તેના માટે કોઈ નિષ્ણાતનું માર્ગદર્શન લેવું.
