Last Update :
24 Jun 2025
રાજસ્થાનની રાજધાની જયપુર ફક્ત તેના શાહી વારસા અને સ્થાપત્ય માટે જ નહીં, પરંતુ ધાર્મિક શ્રદ્ધા અને ચમત્કારિક મંદિરો માટે પણ જાણીતું છે. અહીં સ્થિત મોતી ડુંગરી ગણેશ મંદિર ફક્ત રાજસ્થાનમાં જ નહીં પરંતુ સમગ્ર ભારતમાં ભક્તોમાં એક વિશેષ સ્થાન ધરાવે છે.
GSTVની એપ્લિકેશન ડાઉનલોડ કરો
આ મંદિર તેના ઇતિહાસ, પૌરાણિક કથાઓ, લોક માન્યતાઓ અને ચમત્કારો માટે પ્રખ્યાત છે. ગુલાબી શહેરની ગોદમાં સ્થિત આ ધાર્મિક વારસાની મુલાકાત ભક્તિ અને શાંતિની અનુભૂતિ કરાવે છે.
મોતી ડુંગરી મંદિરનો ઇતિહાસ
મોતી ડુંગરી મંદિર ૧૭૬૧ માં જયપુરના મહારાજા માધોસિંહ પ્રથમના શાસનકાળ દરમિયાન બનાવવામાં આવ્યું હતું. મંદિરની સ્થાપત્ય નાગર શૈલીમાં બનાવવામાં આવી છે, જે ઉત્તર ભારતીય મંદિરોની ઓળખ છે. આ મંદિર એક નાની ટેકરી પર આવેલું છે, જેને સ્થાનિક લોકો "ડુંગરી" કહે છે. આ મંદિરનું નામ આ ટેકરી અને તેના સુંદર મોતી જેવા દેખાવ - "મોતી ડુંગરી" પરથી પડ્યું છે, જેનો અર્થ "મોતી જેવી ટેકરી" થાય છે. ઐતિહાસિક પુરાવાઓ અનુસાર, આ ગણેશ મૂર્તિને પહેલા ગુજરાતથી જયપુર લાવવામાં આવી હતી અને બાદમાં આ ટેકરી પર સ્થાપિત કરવામાં આવી હતી અને એક ભવ્ય મંદિર બનાવવામાં આવ્યું હતું. આ મંદિર રાજાના મહેલ 'મોતી ડુંગરી કિલ્લા' ના પરિસરમાં આવે છે, જે હજુ પણ સુરક્ષિત સ્થિતિમાં છે.
ગણેશ મૂર્તિ અને તેની વિશેષતા
મોતી ડુંગરી મંદિરમાં સ્થાપિત ભગવાન ગણેશની મૂર્તિ ખૂબ જ પ્રાચીન અને દુર્લભ છે. આ મૂર્તિ દક્ષિણમુખી છે, જે બહુ ઓછા મંદિરોમાં જોવા મળે છે. આ દિશા રક્ષણ અને મુશ્કેલીનિવારણ માટે ખાસ શુભ માનવામાં આવે છે. આ મૂર્તિ એક જ પથ્થરમાંથી બનેલી છે અને ભગવાન ગણેશને અહીં બાળક તરીકે દર્શાવવામાં આવ્યા છે - એટલે કે "બાલ ગણેશ".
મોતી ડુંગરીની પૌરાણિક કથા
મોતી ડુંગરી ગણેશ મંદિર સાથે સંકળાયેલી એક પ્રખ્યાત વાર્તા છે કે જ્યારે ભગવાન ગણેશની મૂર્તિ ગુજરાતથી લાવવામાં આવી રહી હતી, ત્યારે એવું નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું કે મૂર્તિ તે જગ્યાએ સ્થાપિત કરવામાં આવશે જ્યાં બળદગાડું અટકશે. બળદગાડું આ નાની ટેકરી પર પહોંચતાની સાથે જ તે પોતાની મેળે જ અટકી ગયું અને પછી ત્યાં મંદિર બનાવવામાં આવ્યું. આ એક દૈવી સંકેત માનવામાં આવતું હતું. ઘણા ભક્તો એવું પણ માને છે કે ગણેશ અહીં સ્વયંભૂ સ્વરૂપમાં પ્રગટ થયા હતા. એવું પણ કહેવાય છે કે અહીં પૂજા કરવાથી વિઘ્નહર્તા ગણેશ બધા અવરોધો દૂર કરે છે અને ભક્તોની દરેક ઇચ્છા પૂર્ણ કરે છે.
ધાર્મિક માન્યતા અને પરંપરાઓ
આ મંદિર જયપુરના રહેવાસીઓની પરંપરાનું કેન્દ્ર રહ્યું છે કે તેઓ લગ્ન, નવી શરૂઆત, પરીક્ષા, વ્યવસાય, ગૃહસંવર્ધન અથવા કોઈપણ શુભ કાર્ય પહેલાં પહેલા ત્યાં જઈને પૂજા કરે છે. દર બુધવારે અને ગણેશ ચતુર્થીના દિવસે અહીં ખાસ ભવ્ય પૂજા થાય છે. ખાસ કરીને બુધવારે હજારો ભક્તો આ મંદિરમાં આવે છે. એક અનોખી પરંપરા એ છે કે જે ભક્ત પહેલી વાર અહીં આવે છે, તે ગણેશજીને નાળિયેર અને ગોળ ચઢાવે છે અને તેમની ઇચ્છા માંગે છે અને જ્યારે તે પૂર્ણ થાય છે, ત્યારે તે પાછો આવે છે અને ફરીથી આભાર માને છે.
મોતી ડુંગરી મંદિરના ચમત્કારો
મોતી ડુંગરી મંદિર સાથે જોડાયેલા ઘણા ચમત્કારિક અનુભવો ભક્તો દ્વારા શેર કરવામાં આવ્યા છે. એવું કહેવાય છે કે જ્યારે પણ શહેર પર કોઈ મોટું સંકટ આવે છે, ત્યારે ભગવાન ગણેશ પોતાના ચમત્કારિક સ્વરૂપમાં તે સંકટને ટાળી દે છે. પછી ભલે તે કુદરતી આફત હોય, રોગચાળો હોય કે સામાજિક સંકટ હોય - લોકો તેને "મોતી ડુંગરી વાલે બાપ્પા" ની કૃપા માને છે. સ્થાનિક રહેવાસીઓના મતે, એક સમય હતો જ્યારે જયપુરમાં ભયંકર દુષ્કાળ પડ્યો હતો, ત્યારે ઘણી જગ્યાએ ધાર્મિક વિધિઓ કરવામાં આવતી હતી પરંતુ વરસાદ પડ્યો ન હતો. જ્યારે મોતી ડુંગરી મંદિરમાં ખાસ પ્રાર્થના અને યજ્ઞ કરવામાં આવતો હતો, ત્યારે બીજા જ દિવસે વરસાદ શરૂ થયો અને દુષ્કાળનો અંત આવ્યો. આ ઘટનાને હજુ પણ શ્રદ્ધાનું મજબૂત ઉદાહરણ માનવામાં આવે છે.
સ્થાપત્ય અને આકર્ષણો
મંદિરની સ્થાપત્ય અને પરિસર મુલાકાતીઓને મંત્રમુગ્ધ કરે છે. તેના ગુંબજ અને કોતરણીવાળા દરવાજા, સુંદર પથ્થરની કોતરણી અને વિસ્તૃત સીડીઓ તેને સ્થાપત્યનું અમૂલ્ય ઉદાહરણ બનાવે છે. રાત્રે, જ્યારે મંદિરને રોશનીથી શણગારવામાં આવે છે, ત્યારે આ દ્રશ્ય મુલાકાતીઓને સ્વર્ગીય અનુભૂતિ કરાવે છે.
કેવી રીતે પહોંચવું
મોતી ડુંગરી મંદિર જયપુર રેલ્વે સ્ટેશનથી લગભગ 6 કિમીના અંતરે આવેલું છે. બસ, ઓટો અથવા ટેક્સી દ્વારા સરળતાથી પહોંચી શકાય છે. મંદિર શહેરના મધ્યમાં હોવાને કારણે, તે એક મુખ્ય પ્રવાસન સ્થળ પણ બની ગયું છે.
નોંધ:- આ લેખમાં આપવામાં આવેલી તમામ માહિતી વિવિધ સ્રોતો જેવા કે - પંચાંગો/ ઉપદેશો/ ધાર્મિક માન્યતાઓ/જ્યોતિષીઓ/ શાસ્ત્રોમાંથી સંકલિત કરવામાં આવી છે અને તમને પ્રસારિત કરવામાં આવી છે. અમારો હેતુ માત્ર માહિતી પૂરી પાડવાનો છે. GSTV આની પુષ્ટિ નથી કરતું. તેના માટે કોઈ નિષ્ણાતનું માર્ગદર્શન લેવું.
