Last Update :
20 May 2025
હિન્દુ ધર્મના મહત્વપૂર્ણ ગ્રંથોમાંનું એક ગરુડ પુરાણ, જીવન અને મૃત્યુ સંબંધિત ગહન ઉપદેશો અને રહસ્યોનું વર્ણન કરે છે. મહર્ષિ વેદ વ્યાસ દ્વારા લખાયેલ આ પુરાણમાં ભગવાન વિષ્ણુ અને પક્ષી રાજા ગરુડ વચ્ચેના સંવાદ દ્વારા સોળ વિધિઓ વિશે વિગતવાર માહિતી આપવામાં આવી છે. આમાંથી, છેલ્લી અને સોળમી વિધિ - અગ્નિસંસ્કાર - ખાસ મહત્વ ધરાવે છે. આ શાસ્ત્રમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે મૃત્યુ પછી પરિવારના સભ્યોએ કયા નિયમોનું પાલન કરવું જોઈએ અને સૂર્યાસ્ત પછી અંતિમ સંસ્કાર કેમ ન કરવા જોઈએ. ચાલો આ બાબતોને વિગતવાર સમજીએ.
GSTVની એપ્લિકેશન ડાઉનલોડ કરો
સૂર્યાસ્ત પછી અંતિમ સંસ્કાર કેમ કરવામાં આવતા નથી?
ગરુડ પુરાણ અનુસાર, સૂર્યાસ્ત પછી મૃતદેહનો અગ્નિસંસ્કાર કરવાની મનાઈ છે. એવું કહેવાય છે કે આ સમયે સ્વર્ગના દરવાજા બંધ હોય છે, જેના કારણે આત્મા તેના ગંતવ્ય સ્થાન સુધી પહોંચી શકતો નથી અને શાંતિ મેળવી શકતો નથી. તેનાથી વિપરીત, સૂર્યાસ્ત પછી નરકના દરવાજા ખુલે છે. જો રાત્રે અંતિમ સંસ્કાર કરવામાં આવે તો આત્માના નરકમાં જવાની અને ત્યાં દુઃખ ભોગવવાની શક્યતા વધી જાય છે. વધુમાં, એવી માન્યતા છે કે રાત્રે અગ્નિસંસ્કાર કરવાથી મૃત આત્માને આગામી જન્મમાં કોઈ શારીરિક ખામીનો સામનો કરવો પડી શકે છે. તેથી, ગરુડ પુરાણ સૂચવે છે કે જો કોઈ વ્યક્તિ રાત્રે મૃત્યુ પામે છે, તો તેના શરીરને સૂર્યોદય સુધી સુરક્ષિત રાખવું જોઈએ અને સવારે યોગ્ય વિધિઓ સાથે અગ્નિસંસ્કાર કરવો જોઈએ.
અગ્નિસંસ્કાર કરવાનો અધિકાર કોને છે?
ગરુડ પુરાણમાં વંશનું મહત્વ દર્શાવવામાં આવ્યું છે. અંતિમ સંસ્કાર કરવાનો અધિકાર ફક્ત વંશજોને જ આપવામાં આવે છે, જે મૃતકના પરિવારના પુરુષ સભ્યો હોઈ શકે છે. આમાં પિતા, પુત્ર, ભાઈ, પૌત્ર અથવા અન્ય નજીકના પુરુષ સંબંધીનો સમાવેશ થાય છે. આ ધાર્મિક વિધિ મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે તે ફક્ત કૌટુંબિક પરંપરાને આગળ ધપાવે છે એટલું જ નહીં પરંતુ મૃતકના આત્માની શાંતિ માટે પણ જરૂરી માનવામાં આવે છે.
મૃત્યુ પછી અનુસરવા માટેના અન્ય નિયમો
ગરુડ પુરાણમાં આત્માની યાત્રા સાથે સંબંધિત અન્ય મહત્વપૂર્ણ નિયમોનો પણ ઉલ્લેખ છે. મૃતદેહને જમીન પર મૂકવાના નિયમો: મૃતકના શરીરને સૂર્યોદય સુધી જમીન પર રાખવું જોઈએ. તે યોગ્ય આદર અને કાળજી સાથે સાચવવામાં આવે છે.ધાર્મિક વિધિઓ અનુસાર અંતિમ સંસ્કાર સવારે, સંપૂર્ણ ધાર્મિક વિધિઓ સાથે કરવા જોઈએ. આ પ્રક્રિયા આત્માની શાંતિ અને સ્વર્ગ પ્રાપ્ત કરવામાં મદદ કરે છે. ગરુડ પુરાણમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે વ્યક્તિનો પુનર્જન્મ તેના કાર્યો અને અગ્નિસંસ્કારની શુદ્ધતા પર આધાર રાખે છે.
આત્માની યાત્રા અને સ્વર્ગ અને નર્કનો નિર્ણય
ગરુડ પુરાણ અનુસાર, મૃત્યુ પછી આત્માની યાત્રા તેના કર્મો પર આધારિત છે. સારા કાર્યો કરનાર વ્યક્તિ સ્વર્ગ મેળવે છે, જ્યારે ખરાબ કાર્યો કરનારને નરકમાં ભોગવવું પડે છે. આ જ કારણ છે કે અંતિમ સંસ્કારની પ્રક્રિયા યોગ્ય રીતે પૂર્ણ કરવી અત્યંત મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. ગરુડ પુરાણ માત્ર હિન્દુ ધર્મના દાર્શનિક પાસાઓને જ પ્રતિબિંબિત કરતું નથી, પરંતુ જીવન અને મૃત્યુ વચ્ચેના સંબંધને પણ સમજાવે છે. તેમાં દર્શાવેલ નિયમો અને માન્યતાઓ આત્માની શાંતિ અને પુનર્જન્મ માટે અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે. અગ્નિસંસ્કાર સંબંધિત ઉપદેશો આપણને શીખવે છે કે મૃત્યુ પછી પણ પરિવારની ફરજો કેવી રીતે ચાલુ રહે છે.
નોંધ:- આ લેખમાં આપવામાં આવેલી તમામ માહિતી વિવિધ સ્રોતો જેવા કે - પંચાંગો/ ઉપદેશો/ ધાર્મિક માન્યતાઓ/જ્યોતિષીઓ/ શાસ્ત્રોમાંથી સંકલિત કરવામાં આવી છે અને તમને પ્રસારિત કરવામાં આવી છે. અમારો હેતુ માત્ર માહિતી પૂરી પાડવાનો છે. GSTV આની પુષ્ટિ નથી કરતું. તેના માટે કોઈ નિષ્ણાતનું માર્ગદર્શન લેવું.
