Last Update :
01 May 2025
હિન્દુ ધર્મમાં ગુરુવારનો ઉપવાસ ભગવાન વિષ્ણુ અને ગુરુ બૃહસ્પતિને સમર્પિત છે. આ વ્રત રાખવાથી વૈવાહિક જીવનમાં સુખ, સમૃદ્ધિ, જ્ઞાન અને સ્થિરતા પ્રાપ્ત થાય છે. જેમની કુંડળીમાં ગુરુ ગ્રહ નબળો છે તેમના માટે આ વ્રત ખાસ મહત્ત્વનું છે. નીચે, ગુરુવારના ઉપવાસની પદ્ધતિ, નિયમો અને મહત્ત્વ વિગતવાર સમજાવાયેલ છે.
GSTVની એપ્લિકેશન ડાઉનલોડ કરો
ગુરુવારના ઉપવાસનું મહત્ત્વ
આધ્યાત્મિક લાભ: ગુરુવારનો ઉપવાસ એ ભગવાન વિષ્ણુ અને ગુરુ બૃહસ્પતિના આશીર્વાદ મેળવવાનો એક અસરકારક માર્ગ છે. તે મનને શાંત કરે છે અને આધ્યાત્મિક પ્રગતિમાં મદદ કરે છે.
નાણાકીય સમૃદ્ધિ: આ વ્રત ધન, મિલકત અને કારકિર્દીમાં પ્રગતિ માટે રાખવામાં આવે છે.
વૈવાહિક સુખ: અપરિણીત લોકો માટે, આ વ્રત એક સારો જીવનસાથી મેળવવામાં મદદ કરે છે, જ્યારે પરિણીત લોકો માટે, તે વૈવાહિક જીવનમાં ખુશી અને સુમેળ લાવે છે.
સ્વાસ્થ્ય અને જ્ઞાન: ગુરુ ગ્રહ જ્ઞાન અને શાણપણનો ગ્રહ છે. આ વ્રત માનસિક શક્તિ અને સ્વાસ્થ્યમાં સુધારો કરે છે.
ગુરુવારે ઉપવાસ કરવાની રીત
સવારની તૈયારી: સવારે વહેલા ઉઠો, સ્નાન કરો અને સ્વચ્છ પીળા કપડા પહેરો. પીળો રંગ ગુરુ ગ્રહનું પ્રતીક છે. પૂજા સ્થળને સાફ કરો અને ગંગાજળ છાંટીને તેને શુદ્ધ કરો.
પૂજાની વ્યવસ્થા
બાજોઠ પર પીળો કપડું પાથરો અને ભગવાન વિષ્ણુ અથવા ગુરુ બૃહસ્પતિની મૂર્તિ/ફોટો સ્થાપિત કરો.
પૂજા સામગ્રીમાં પીળા ફૂલો, ચણાની દાળ, ગોળ, કેળા, હળદર, ચંદન, ધૂપ, દીવો અને પીળી મીઠાઈઓનો સમાવેશ કરો.
હાથમાં પાણી, ફૂલો અને ચોખા લો અને ઉપવાસ કરવાની પ્રતિજ્ઞા લો. ઉદાહરણ: "હું ભગવાન વિષ્ણુ અને ગુરુ બૃહસ્પતિના આશીર્વાદ માટે આ વ્રત રાખું છું."
પૂજા અને મંત્ર જાપ
- ભગવાનને હળદર, ચંદન અને કુમકુમનું તિલક લગાવો.
- પીળા ફૂલો અને તુલસીના પાન અર્પણ કરો.
- 'ઓમ નમો ભગવતે વાસુદેવાય' અથવા 'ઓમ બ્રિમ બૃહસ્પત્યે નમઃ' મંત્રનો 108 વાર જાપ કરો.
- જો સમય મળે તો વિષ્ણુ સહસ્ત્રનામ અથવા ગુરુ ચાલીસાનો પાઠ કરો.
પ્રસાદ
ભગવાનને ચણાની દાળ, ગોળ, કેળા અને પીળી મીઠાઈઓ અર્પણ કરો. પ્રસાદમાં તુલસીના પાનનો સમાવેશ અવશ્ય કરો.
આરતી અને પ્રાર્થના
પૂજાના અંતે, ભગવાન વિષ્ણુ અથવા ગુરુ બૃહસ્પતિની આરતી કરો. તમારી ઈચ્છાઓ માટે પ્રાર્થના કરો.
ઉપવાસનું પાલન
દિવસભર મીઠું ખાવાનું ટાળો. એક સમયે ફળો, દૂધ અથવા મીઠા વગરનો ખોરાક જેવા સાત્વિક ખોરાક ખાઓ. કેટલાક લોકો પાણી વગરના ઉપવાસ પણ કરે છે, પરંતુ તે તમારા સ્વાસ્થ્ય અનુસાર કરો.
ગુરુવારના ઉપવાસના નિયમો
- પવિત્રતા: ઉપવાસના દિવસે શારીરિક અને માનસિક શુદ્ધતા જાળવો. ગુસ્સો, જુઠ્ઠાણા અને નકારાત્મક વિચારોથી દૂર રહો.
- પ્રતિબંધિત વસ્તુઓ: માંસ, દારૂ, તામસિક ખોરાક અને મીઠું ન ખાઓ.
- દાન: ઉપવાસના દિવસે પીળા કપડા, ચણાની દાળ, હળદર અથવા પીળી મીઠાઈનું દાન કરો. બ્રાહ્મણ કે ગુરુને દક્ષિણા આપવી શુભ છે.
- ઉપવાસનો સમયગાળો: ઓછામાં ઓછા 7, 11 કે 21 ગુરુવાર સુધી ઉપવાસ રાખો. અંતે, ઉદ્યાપન કરો, જેમાં હવન અને દાનનો સમાવેશ થાય છે.
ગુરુવાર વ્રત કથા
ગુરુવારના વ્રતની વાર્તામાં, એક ગરીબ બ્રાહ્મણની એક પ્રચલિત વાર્તા છે, જેને ગુરુ બૃહસ્પતિની કૃપાથી ધન અને સુખ મળ્યું હતું. ઉપવાસના દિવસે આ વાર્તા વાંચવાથી કે સાંભળવાથી ઉપવાસના ફાયદા બમણા થાય છે.
ઉદ્યાપન
- ઉપવાસના અંતે ઉદ્યાપન કરો. આમાં ભગવાન વિષ્ણુ અને ગુરુ ગુરુની વિશેષ પૂજા કરો.
- હવન કરો અને બ્રાહ્મણને ભોજન કરાવો અને દાન આપો.
- પીળા કપડા, ચણાની દાળ અને પુસ્તકોનું દાન કરો.
સાવચેતીના પગલા
- જો તમારું સ્વાસ્થ્ય સારું ન હોય તો પાણી વગર ઉપવાસ ન કરો. ફળો અથવા સાત્વિક ખોરાક ખાઓ.
- ભક્તિ અને શ્રદ્ધાથી પૂજા અને ઉપવાસ કરો.
- માસિક ધર્મ દરમિયાન સ્ત્રીઓએ ઉપવાસ ન કરવા જોઈએ.
નિષ્કર્ષ
ગુરુવારનો ઉપવાસ એક સરળ અને અસરકારક ઉપાય છે, જે જીવનમાં સુખ, સમૃદ્ધિ અને શાણપણ લાવે છે. આ વ્રત નિયમિતપણે રાખવાથી માત્ર આધ્યાત્મિક વિકાસ જ નથી થતો, પરંતુ પારિવારિક અને નાણાકીય જીવનમાં પણ સ્થિરતા આવે છે. ભગવાન વિષ્ણુ અને ગુરુ બૃહસ્પતિના આશીર્વાદથી તમારી બધી ઈચ્છાઓ પૂર્ણ થશે.
નોંધ:- આ લેખમાં આપવામાં આવેલી તમામ માહિતી વિવિધ સ્રોતો જેવા કે - પંચાંગો/ ઉપદેશો/ ધાર્મિક માન્યતાઓ/જ્યોતિષીઓ/ શાસ્ત્રોમાંથી સંકલિત કરવામાં આવી છે અને તમને પ્રસારિત કરવામાં આવી છે. અમારો હેતુ માત્ર માહિતી પૂરી પાડવાનો છે. GSTV આની પુષ્ટિ નથી કરતું. તેના માટે કોઈ નિષ્ણાતનું માર્ગદર્શન લેવું.
