Last Update :
21 Jun 2025
નેતા હોય, અભિનેતા હોય કે ક્રિકેટર, તમે ઘણીવાર કોઈ સેલિબ્રિટીને યોગ કરતા જોયા હશે. યોગ એ ફક્ત સ્વસ્થ રહેવાનો માર્ગ નથી પણ એક જીવનશૈલી બની ગઈ છે. ભારત સહિત વિશ્વભરના દેશોના લોકો યોગની શક્તિને સમજી ગયા છે અને તેને અપનાવી રહ્યા છે.
GSTVની એપ્લિકેશન ડાઉનલોડ કરો
યોગ શું છે
યોગ એ ફક્ત એક શારીરિક પ્રવૃત્તિ નથી. કેટલાક લોકો તેને એક કસરત માને છે જે ખોટી છે. યોગ એ એક એવી પ્રણાલી છે જેમાં શરીર, મન અને આત્મા વચ્ચે સંતુલન બનાવવામાં આવે છે અને બધા એકબીજા સાથે જોડાય છે. યોગ સંસ્કૃત શબ્દ યુજ પરથી ઉતરી આવ્યો છે જેનો અર્થ થાય છે જોડવું. યોગ શરીરને સંતુલિત કરે છે, માનસિક શાંતિ આપે છે અને શરીરને સ્વસ્થ બનાવે છે. યોગમાં આસનો, પ્રાણાયામ, ધ્યાન, શુદ્ધિકરણ અને વિચારોનો સમાવેશ થાય છે. યોગ વ્યક્તિના સમગ્ર વ્યક્તિત્વને બદલી નાખે છે.
ભગવાન શિવને માનવામાં આવે છે પ્રથમ યોગી
યોગ એક એવી વિદ્યા છે જેમાં જીવન બદલવાની શક્તિ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે ભગવાન શિવ આદિયોગી એટલે કે પ્રથમ યોગી (યોગ ગુરુ) હતા. લગભગ 15 હજાર વર્ષ પહેલાં હિમાલયના પર્વતો પર ધ્યાન કર્યા પછી તેમણે 7 શિષ્યોને તેમના યોગનું જ્ઞાન આપ્યું હતું. આ શિષ્યોએ યોગનો પ્રચાર કર્યો.
ઋગ્વેદમાં ઉલ્લેખ મળે છે
આશરે 3,500 વર્ષ પહેલાં ઋગ્વેદમાં યોગનો ઉલ્લેખ જોવા મળે છે. તેમજ કેટલાક ઇતિહાસકારો માને છે કે સિંધુ ખીણની સભ્યતા દરમિયાન પણ લોકો યોગનો અભ્યાસ કરતા હતા. એટલે કે યોગ 5 હજાર વર્ષ જૂનો છે. શ્વાસને નિયંત્રિત કરવાની પદ્ધતિનું વર્ણન અથર્વવેદમાં કરવામાં આવ્યું છે, જે યોગનો એક ભાગ છે. 2 હજાર વર્ષ પહેલાં લખાયેલા 108 ઉપનિષદોમાંથી, 20 યોગ ઉપનિષદો હતા. સમય જતાં યોગને 4 ભાગોમાં વહેંચવામાં આવ્યો - રાજયોગ, જ્ઞાનયોગ, કર્મયોગ અને ભક્તિયોગ.
1893માં દુનિયાને યોગની શક્તિનો ખ્યાલ આવ્યો
જો તમને લાગે છે કે આંતરરાષ્ટ્રીય યોગ દિવસથી યોગ લોકપ્રિય બન્યો તો તમે ખોટા છો. દુનિયાને સૌપ્રથમ 1893માં યોગની શક્તિ વિશે ખબર પડી. આનો શ્રેય સ્વામી વિવેકાનંદને જાય છે. આ વર્ષે તેમણે શિકાગોમાં વિશ્વ ધર્મ સંસદમાં ભાષણ આપ્યું અને વિશ્વને યોગનો પરિચય કરાવ્યો. ધીમે ધીમે પરમહંસ યોગાનંદ, બી.કે.એસ. આયંગર જેવા યોગ ગુરુઓએ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે યોગને વિદેશીઓની જીવનશૈલીનો ભાગ બનાવ્યો.
હોલીવુડ અભિનેત્રીએ ટ્રેન્ડ બનાવ્યો
યોગને લોકપ્રિય ટ્રેન્ડ બનાવવામાં હોલીવુડનો મોટો હાથ છે. 1940ના દાયકામાં પ્રખ્યાત હોલીવુડ અભિનેત્રી યુજેનિયા પીટરસને યોગ અપનાવ્યો અને તેને લોકોમાં લોકપ્રિય બનાવ્યો. તેમણે પશ્ચિમ હોલીવુડમાં એક યોગ સ્ટુડિયો પણ ખોલ્યો, જે પછી તે અમેરિકાના ધનિક લોકોમાં ખૂબ જ લોકપ્રિય બન્યો. યુજેનિયા પીટરસનનું નામ પાછળથી ઇન્દિરા દેવી રાખવામાં આવ્યું અને તે ‘First Lady of Yoga’ તરીકે જાણીતી થઈ.
ડિજિટલ દુનિયાને કારણે યોગ પર્યટનમાં વધારો થયો
2014માં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની પહેલ પર સંયુક્ત રાષ્ટ્રએ 21 જૂનને આંતરરાષ્ટ્રીય યોગ દિવસ તરીકે જાહેર કર્યો. ત્યારથી દર વર્ષે આ દિવસે સમગ્ર વિશ્વમાં યોગ સંબંધિત કાર્યક્રમો યોજવામાં આવે છે. પરંતુ 2020માં જ્યારે કોરોના આવ્યો અને લોકો સ્વસ્થ રહેવાના રસ્તાઓ શોધી રહ્યા હતા અને તેમના માનસિક સ્વાસ્થ્યને સારી સ્થિતિમાં રાખવા માંગતા હતા, ત્યારે યોગે તેમને મદદ કરી. આ સમય દરમિયાન લોકોએ ડિજિટલ દુનિયાની મદદથી એપ્સ, યુટ્યુબ ચેનલો અને ઓનલાઈન વર્ગોની મદદથી યોગ શીખવાનું શરૂ કર્યું. ઋષિકેશ સમગ્ર વિશ્વમાં યોગ શીખવા માટેનું વૈશ્વિક કેન્દ્ર બન્યું. આજે ભારત અને વિદેશથી લાખો લોકો અહીં યોગ શીખવા આવે છે. આનાથી યોગ પર્યટનને પણ પ્રોત્સાહન મળ્યું છે.
