
આજે (8 માર્ચ) આંતરરાષ્ટ્રીય મહિલા દિવસ છે. આ દિવસ લિંગ સમાનતા, મહિલા અધિકારો અને મહિલાઓ સામે થતી હિંસા અને દુર્વ્યવહાર જેવા મુદ્દાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે ઉજવવામાં આવે છે. આ બધાની સાથે, મહિલાઓના સ્વાસ્થ્ય પર ધ્યાન આપવું ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ બની જાય છે. પુરૂષો કરતાં સ્ત્રીઓને વિવિધ રોગો, પોષણની ઉણપ અને સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનું જોખમ વધુ હોય છે.
સ્ત્રીઓ તેમની દિનચર્યા, હોર્મોનલ ફેરફારો અને શરીરની રચનાને કારણે ચોક્કસ રોગો માટે સંવેદનશીલ હોય છે. નાનપણથી જ આ લિંગ-આધારિત સમસ્યાઓ વિશે જાણવું અને નિવારક પગલાં લેવા ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ બની જાય છે.
ભારતમાં, ખાસ કરીને પ્રજનન વયની સ્ત્રીઓમાં, એનિમિયા એક સામાન્ય સમસ્યા છે. એનિમિયા અનેક સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનું જોખમ વધારે છે. એટલા માટે સ્ત્રીઓ માટે નાનપણથી જ તેના વિશે જાણવું અને નિવારક પગલાં લેવાનું શરૂ કરવું મહત્ત્વપૂર્ણ છે.
57 ટકા સ્ત્રીઓને એનિમિયાનું જોખમ છે
રાષ્ટ્રીય પરિવાર સ્વાસ્થ્ય સર્વે 5 (NFHS-5) મુજબ, ભારતમાં 15-49 વર્ષની વયની 57 ટકા સ્ત્રીઓને એનિમિયાનું જોખમ છે. પુરૂષો કરતાં સ્ત્રીઓમાં એનિમિયા વધુ જોવા મળે છે. આ સમસ્યા ગ્રામીણ અને અશિક્ષિત મહિલાઓમાં વધુ જોવા મળે છે. આયર્નની ઉણપ, માસિક સ્રાવ દરમિયાન અપૂરતું પોષણ અને ગર્ભાવસ્થા આના મુખ્ય કારણો છે.
શરીરમાં હિમોગ્લોબિનનું સ્તર સામાન્ય કરતાં નીચે જાય ત્યારે એનિમિયા થાય છે. હિમોગ્લોબિન એ લાલ રક્તકણોમાં જોવા મળતું પ્રોટીન છે અને તે આખા શરીરમાં ઓક્સિજન વહન કરવામાં મદદ કરે છે. સ્ત્રીઓમાં એનિમિયાનું સૌથી મોટું કારણ આયર્નની ઉણપ છે.
એનિમિયા ગંભીર સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે
આરોગ્ય નિષ્ણાતો કહે છે કે ફોલિક એસિડ અને વિટામિન B12 ની ઉણપ પણ એનિમિયાનું જોખમ નોંધપાત્ર રીતે વધારે છે. આ ઉપરાંત, ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન સ્ત્રીના શરીરને બાળકના વિકાસ માટે વધુ પોષક તત્વોની જરૂર હોય છે. જો આ સમય દરમિયાન આયર્ન, ફોલિક એસિડ અને વિટામિન B12 જરૂરી માત્રામાં ન મળે તો એનિમિયા થઈ શકે છે. એનિમિયા પ્રજનન ક્ષમતામાં ઘટાડો, ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન અકાળે ડિલિવરી, નવજાત શિશુનું ઓછું વજન અને માનસિક અને શારીરિક વિકાસમાં અવરોધનું જોખમ વધારી શકે છે.
એનિમિયાથી બચવા શું કરવું?
- એનિમિયા અટકાવવા માટે, નાનપણથી જ ડાયટમાં સુધારો કરવો જરૂરી બની જાય છે. આ માટે સંતુલિત ડાયટ લો.
- લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજી (પાલક, મેથી), બીટ, દાડમ જેવા આયર્નયુક્ત ખોરાક ખાઓ.
- કઠોળ, સોયાબીન, દૂધ જેવા પ્રોટીનયુક્ત ખોરાકનું સેવન કરો.
- ફોલિક એસિડ અને વિટામિન B12 માટે, તમે તમારા આહારમાં લીલા શાકભાજી, કઠોળ, દૂધનો સમાવેશ કરી શકો છો.
- તમારા આહારમાં લીંબુ, નારંગી, આમળા જેવા વિટામિન Cથી ભરપૂર ખોરાકનો સમાવેશ કરો. વિટામિન C આયર્નના શોષણમાં મદદ કરે છે.
સ્ત્રીઓમાં આ રોગોનું પણ જોખમ રહેલું છે
સમગ્ર વિશ્વમાં સ્તન કેન્સરના કેસ ઝડપથી વધી રહ્યા છે. આ સ્ત્રીઓમાં સૌથી સામાન્ય કેન્સર છે. વિશ્વ આરોગ્ય સંગઠન (WHO) અનુસાર, દર વર્ષે આશરે 2 મિલિયન સ્ત્રીઓ સ્તન કેન્સરનો ભોગ બને છે.
આ ઉપરાંત, મેનોપોઝ પછી સ્ત્રીઓમાં સંધિવાની સમસ્યા પણ વધુ જોવા મળે છે. મેનોપોઝ પછી, એસ્ટ્રોજન હોર્મોનનું સ્તર ઘટવા લાગે છે અને તેની ઉણપ હાડકાંના સ્વાસ્થ્યને ગંભીર અસર કરી શકે છે.