શતરંગ / પોર્ટુગિઝોથી ગોવા મુક્તિ: વિદેશી હાકેમોનો પ્રયાસ અને નિષ્ફળતા

- યુદ્ધગાથા 

સ્વાભાવિક રીતે, અજાણ્યું લાગશે. ‘કાઉન્ટ ઓફ વીડીગ્વેરા’ અથવા ‘કોંડે ડી વીડીગ્વેરા’(પોર્ટુગલની ભાષા) આ બંને શબ્દો વાસ્કો દા ગામાને પોર્ટુગલમાં મળેલું બિરુદ દર્શાવે છે. વાસ્કો દા ગામા (1460-24.12.1524-મૃત્યુ કેરળના કોચી ખાતે) પોતાના વતન પોર્તુગલમાં એક ઉમરાવ અને ઉમદા માનવ તરીકે જાણીતા હતા. પોર્તુગલના નૌકાદળમાં ફર્સ્ટ એડમિરલ હતા. પોર્ટુગલ દેશની નજરમાં વાસ્કો દા ગામા એક આદર્શ અને દેશપ્રેમી વ્યક્તિ રહ્યા. વાસ્કો દા ગામાએ યુરોપથી ભારત સુધીનો સમુદ્ર માર્ગ શોધેલો. તેમની સાથે ભારતને પ્રથમ યુરોપીયન વિસ્તારવાદનો અનુભવ થયો. તેમની બળવત્તર સેનાનો કડવો અનુભવ પણ થયો. ગામાએ ભારતના કેટલાક પ્રદેશ પર પગદંડો તો જમાવ્યો જ, સાથોસાથ સ્થાનિક પ્રજાનું તમામ પરિમાણોથી શોષણ પણ કર્યું. તટસ્થ રીતે મુલવણી કરતાં ખ્યાલ આવે કે વાસ્કો પોતાની સાથે નયનરમ્ય પોર્તુગિઝ નિર્માણ કળા લાવ્યા હતા. જે કાળક્રમે નિતાંત સૌંદર્યસભર સાબિત થઈ. ગામાએ જ ભારતમાં બટેટા-ટામેટાં-પપૈયા-મગફળી-મરચાં મકાઇ-જામફળ-કોળુ અને તમાકુની ઓળખ કરાવી. તમાકુનો તે સમયે થયેલો પરિચય વર્તમાનમાં લાખો ભારતીયોની નબળી તન્દુરસ્તી અને મૃત્યનું કારણ છે.