Last Update :
12 Jul 2025
એક દાયકા પછી ટૂંક સમયમાં ભારતમાં નવા બેંકિંગ લાઇસન્સ જારી કરી શકાય છે. આ અંગે સરકાર અને ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) વચ્ચે પ્રારંભિક વાતચીત શરૂ થઈ છે. આ યોજનાનો ઉદ્દેશ્ય દેશના બેંકિંગ ક્ષેત્રને મજબૂત બનાવવાનો છે જેથી આગામી વર્ષોમાં ઝડપી આર્થિક વિકાસ માટે જરૂરી ભંડોળ પૂરું પાડી શકાય. સરકારનો ઈરાદો એવી મોટી અને મજબૂત બેંકો સ્થાપવાનો છે જે માળખાગત સુવિધાઓ, ઉત્પાદન અને લાંબા ગાળાના પ્રોજેક્ટ્સને નાણાં પૂરા પાડી શકે. આ માહિતી બ્લૂમબર્ગના એક રિપોર્ટમાં શેર કરવામાં આવી છે.
GSTVની એપ્લિકેશન ડાઉનલોડ કરો
હવે નવી બેંકોની જરૂર કેમ છે?
હાલમાં, ભારતના GDPનો માત્ર 56 ટકા હિસ્સો બેંકિંગ ક્રેડિટના રૂપમાં હાજર છે, જ્યારે વિકસિત દેશોમાં આ આંકડો 100 ટકાથી વધુ છે. મોદી સરકારે 2047 સુધીમાં ભારતને વિકસિત રાષ્ટ્ર બનાવવાનું લક્ષ્ય રાખ્યું છે અને આ માટે, બેંકિંગ સિસ્ટમનો ત્રણ ગણો વિસ્તાર કરવાની જરૂર છે. આ હેઠળ, બેંકિંગ ક્રેડિટને GDPના 130 ટકા સુધી લઈ જવાનો લક્ષ્ય છે. આ લક્ષ્ય પ્રાપ્ત કરવા માટે, નવી બેંકો ક્ષેત્રમાં પ્રવેશ કરે અને હાલની બેંકોને પણ મજબૂત બનાવવામાં આવે તે જરૂરી છે.
કયા પ્રસ્તાવો પર વિચારણા થઈ રહી છે?
બ્લૂમબર્ગના અહેવાલ મુજબ,
- મોટા કોર્પોરેટ ગૃહોને બેંકિંગ લાઇસન્સ આપવાની મંજૂરી આપવી, પરંતુ ચોક્કસ શેરહોલ્ડિંગ અને માલિકીની શરતો સાથે
- કેટલીક નોન-બેંકિંગ ફાઇનાન્સ કંપનીઓ (NBFCs) ને બેંકોમાં રૂપાંતરિત કરવાની સુવિધા
- જાહેર ક્ષેત્રની બેંકોમાં વિદેશી રોકાણની મર્યાદા વધારવાની શક્યતા
નાની બેંકોનું મર્જર કરીને તેમને મોટી સંસ્થાઓમાં રૂપાંતરિત કરવી
ભારતે છેલ્લે 2014 માં નવા બેંકિંગ લાઇસન્સ આપ્યા હતા. 2016 માં, સરકારે મોટા કોર્પોરેટ ગૃહોને બેંકો ખોલવા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. હવે જ્યારે આ નીતિમાં પુનર્વિચારણા કરવાની ચર્ચા થઈ રહી છે, ત્યારે તે સરકારના વિચારમાં પરિવર્તન દર્શાવે છે. જો કે, આ અંગે અંતિમ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો નથી અને સમગ્ર પ્રક્રિયા હાલમાં પ્રારંભિક તબક્કામાં છે.
શું NBFCs ને ફાયદો થશે?
અહેવાલ મુજબ, દક્ષિણ ભારત સ્થિત કેટલીક NBFCs ને પૂર્ણ-સેવા બેંકો બનવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવી શકે છે. ખાસ કરીને એવા ક્ષેત્રોમાં જ્યાં Apple જેવી મોટી કંપનીઓ તેમના ઉત્પાદન કામગીરીનો વિસ્તાર કરી રહી છે. આનાથી સ્થાનિક સ્તરે બેંકિંગની પહોંચ વધશે અને મોટા પ્રોજેક્ટ્સ માટે ફાઇનાન્સ ઉપલબ્ધ થશે.
વર્તમાન નિયમો હેઠળ, જાહેર ક્ષેત્રની બેંકોમાં વિદેશી રોકાણ 20 ટકા સુધી મર્યાદિત છે અને આ માટે સરકારની મંજૂરી લેવી પડશે. હવે એવી શક્યતા છે કે આ મર્યાદા અમુક હદ સુધી વધારી શકાય છે, જોકે સરકાર બહુમતી હિસ્સો જાળવી રાખવાનો ઇરાદો ધરાવે છે.
બજારની ચાલ, PSU બેંક ઇન્ડેક્સ વધ્યો
જોકે સરકાર અને RBI તરફથી હજુ સુધી કોઈ સત્તાવાર નિવેદન આવ્યું નથી, પરંતુ તેની અસર બજારમાં જોવા મળી. નિફ્ટી PSU બેંક ઇન્ડેક્સમાં આ વર્ષે અત્યાર સુધી લગભગ 8 ટકાનો વધારો નોંધાયો છે.
હાલમાં, ફક્ત બે ભારતીય બેંકો, SBI અને HDFC બેંક, વિશ્વની ટોચની 100 બેંકોમાં શામેલ છે, જ્યારે ફક્ત યુએસ અને ચીની બેંકો ટોચની 10 માં છે. આવી સ્થિતિમાં, જો ભારતને વૈશ્વિક આર્થિક શક્તિ બનવું હોય, તો બેંકિંગ ક્ષેત્રને મોટું, મજબૂત અને સ્પર્ધાત્મક બનાવવું પડશે.
RBI એ પહેલાથી જ સંકેતો આપી દીધા હતા
RBI ગવર્નર સંજય મલ્હોત્રાએ મે મહિનામાં એક મુલાકાતમાં કહ્યું હતું કે કેન્દ્રીય બેંક તેના લાઇસન્સિંગ માળખાની સમીક્ષા કરી રહી છે જેથી તે દેશની બદલાતી આર્થિક જરૂરિયાતોને અનુરૂપ થઈ શકે. તેમણે કહ્યું હતું કે ભારતને હવે એવી બેંકોની જરૂર છે જે મોટા પાયે મૂડી એકત્ર કરી શકે અને જેના પર જનતાને વિશ્વાસ હોય.
