Last Update :
01 Feb 2025
શું તમે જાણો છો કે ભારતીય બજેટ બે વાર લીક થયું છે? આ લીકને કારણે, બજેટની તૈયારીથી લઈને તેના છાપકામ સુધી બધું જ સુરક્ષિત કરવામાં આવ્યું હતું. એટલું જ નહીં, તેનું છાપકામ સ્થળ પણ બે વાર બદલવામાં આવ્યું. જ્યારે દેશ આઝાદ થયો, ત્યારે તત્કાલીન વડાપ્રધાન જવાહરલાલ નહેરુએ ભારતનું પ્રથમ બજેટ રજૂ કરવાની જવાબદારી આર.કે. ચેટ્ટીને સોંપી. આ સ્વતંત્ર ભારતનું પહેલું બજેટ હોવાથી, ચેટ્ટીએ તેને બ્રિટનના નાણામંત્રી હ્યુ ડાલ્ટનને સલાહ માટે મોકલ્યું. શરૂઆતમાં બ્રિટિશ કાળની જેમ બજેટ સાંજે 5 વાગ્યે રજૂ કરવામાં આવતું હતું. ચેટ્ટી બજેટ રજૂ કરે તે પહેલાં, તેના વિશેની બધી માહિતી મીડિયામાં પહેલેથી જ બહાર આવી ગઈ હતી.
GSTVની એપ્લિકેશન ડાઉનલોડ કરો
એક અંગ્રેજી અખબારના અહેવાલ મુજબ, આ માહિતી ડાલ્ટને એક પત્રકારને આપી હતી. જ્યારે ડાલ્ટન બ્રિટિશ સંસદના નીચલા ગૃહમાં જઈ રહ્યા હતા, ત્યારે તેમની મુલાકાત આ પત્રકાર સાથે થઈ. જ્યારે તેમણે ડાલ્ટનને સ્વતંત્ર ભારતના પ્રથમ બજેટ વિશે પૂછ્યું, ત્યારે તેમણે તેમની સમક્ષ કેટલાક મહત્ત્વપૂર્ણ મુદ્દાઓ રજૂ કર્યા. જેમ કે તમાકુ પરનો કર દૂર કરવો, બીયર પરના કરમાં ફેરફાર અને ઘોડાઓની ખરીદી અને વેચાણ પર કર મુક્તિ વગેરે. આ સમાચાર પહેલા બ્રિટનમાં ફેલાઈ ગયા અને થોડા જ સમયમાં ભારતમાં પણ ફેલાઈ ગયા હતા.
બીજી વખત બજેટ ક્યારે લીક થયું?
બીજી 1950માં બજેટ લીક થયું હતું. આ સમયે તત્કાલીન નાણામંત્રી જોન મથાઈ હતા જેમણે ભારતના ઈતિહાસમાં પહેલીવાર ટેક્સ સ્લેબમાં ફેરફાર કર્યો હતો. પરંતુ આ લીક થવાને કારણે તેમને પોતાના પદ પરથી રાજીનામું આપવું પડ્યું. તે સમયે, બજેટ ડોક્યુમેન્ટનું છાપકામ રાષ્ટ્રપતિ ભવનના પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં થતું હતું. અહીંથી બજેટની માહિતી મીડિયામાં લીક થઈ ગઈ. એવો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો હતો કે મથાઈ ધનિકોના હિતમાં કામ કરી રહ્યા હતા. મામલો એટલો વધી ગયો કે તેમને પોતાના પદ પરથી રાજીનામું આપવું પડ્યું.
બજેટની સુરક્ષા વધારવામાં આવી
આ ઘટના પછી એવું લાગ્યું કે બજેટની સુરક્ષા વધારવી જરૂરી છે. સૌ પ્રથમ, છાપકામનું સ્થળ બદલવામાં આવ્યું. તેને રાષ્ટ્રપતિ ભવનથી મિન્ટો રોડ સ્થિત સરકારી પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં લઈ જવામાં આવ્યું. 1980માં, તેનું સ્થાન ફરીથી બદલવામાં આવ્યું અને પ્રિન્ટિંગ નોર્થ બ્લોકમાં ખસેડવામાં આવ્યું. આ સાથે, બજેટ અને તેની તૈયારી કરી રહેલા અધિકારીઓની સુરક્ષા માટે CISFને તૈનાત કરવાનું શરૂ કર્યું. બજેટ સંબંધિત ઓફિસો અને રાજકારણીઓ અને અધિકારીઓના નિવાસસ્થાનો પર સુરક્ષા વધારી દેવામાં આવી હતી. બજેટ પહેલા મીડિયાને નાણા મંત્રાલયમાં પ્રવેશવા પર પ્રતિબંધ હતો. બજેટની માહિતી લીક કરવી એ ગુનો બન્યો. હવે જો કોઈ આવું કરતું જોવા મળે તો તેને ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા હેઠળ સજા થઈ શકે છે.
